Chắn phỏm sân đình là một trò chơi truyền thống đậm đà nét văn hóa Việt, đã từ lâu trở thành niềm đam mê không thể tách rời của nhiều người dân Việt Nam. Tại những làng quê yên bình, những góc phố sôi động hay thậm chí trong không gian gia đình ấm cúng, trò chơi này luôn đóng vai trò quan trọng, kết nối con người với nhau qua từng ván bài. Hãy cùng CHOANGCLUB tìm hiểu về chắn phỏm sân đình qua bài viết sau đây nhé.
Chắn phỏm sân đình là gì?
Chắn phỏm sân đình được biết là một trò chơi truyền thống đậm chất dân gian, đã từ lâu trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa giải trí của người Việt. Xuất phát từ trò chơi Tổ tôm, chắn phỏm đã trải qua quá trình cải tiến và đơn giản hóa để trở thành một trò chơi phổ biến, thu hút sự quan tâm của đông đảo người chơi mọi lứa tuổi.
Mỗi bộ bài chắn bao gồm tổng cộng 100 lá bài, sắp xếp theo các loại khác nhau từ nhị, tam, tứ, ngũ, lục, thất, bát, cửu đến chi (hay chi chi). Điểm đặc biệt của bộ bài chắn chính là cách phân loại chất của các lá bài: vạn, văn, sách. Trong đó, mỗi loại chất lại có 4 lá bài tương tự nhau, tạo nên sự đa dạng và phức tạp trong cách xếp bài và chiến thuật chơi.
Trước khi bắt đầu ván chơi, việc nhớ hết mặt của từng lá bài trong bộ chắn trở nên cực kỳ quan trọng. Để giúp phân biệt chất của các lá bài, người chơi thường dùng câu nói gắn liền với truyền thống như “vạn vuông”, “văn chéo”, “sách loằng ngoằng”. Những từ ngữ quen thuộc này không chỉ giúp tạo ra một không gian giao lưu vui vẻ mà còn là cầu nối tinh thần, gắn kết giữa các thế hệ người chơi chắn phỏm sân đình.
Thuật ngữ trong chắn phỏm sân đình
Dưới đây là những thuật ngữ và định nghĩa cơ bản mà bất kỳ người chơi nào cũng cần biết trước khi bắt đầu khám phá thế giới hấp dẫn của chắn phỏm, trò chơi dân gian sôi động:
Chắn: 2 lá bài giống nhau cả về số lẫn chất.
Cạ: 2 lá bài cùng số nhưng khác chất.
Què: Các lá bài lẻ không thuộc vào chắn hoặc cạ.
Chì: Mỗi người chơi trong bàn chơi chắn sẽ có 1 “cửa” giống như trong game bài Phỏm – Tá lả, được xác định là cửa chì. Khi lá bài ở cửa này, người chơi có quyền ăn hoặc nhường cho cửa dưới.
Ăn: Khi bạn có lá bài phù hợp với lá bài dưới thuộc chắn hoặc cạ, bạn được phép “ăn” lá bài dưới đó. Cách thức: Lấy lá bài dưới, đặt trước mặt, sau đó lật lá bài trên tay và đặt lên lá bài vừa ăn được.
Chíu: Khi bạn giữ 3 lá bài giống nhau và dưới chiếu có 1 lá giống hệt, bạn có quyền ưu tiên ăn lá bài này mà không cần quan tâm đến cửa nào. Sau khi chíu mà chưa ù, bạn phải đánh trả lá bài khác vào cửa đã ăn.
Trả cửa: Khi bạn chíu lá bài ở cửa của người khác, bạn cần trả cửa bằng cách đánh 1 lá bài xuống để thay thế cho lá bài đã chíu, sau đó ván bài tiếp tục như thường.
Ù: Đích đến của trò chơi. Ù xảy ra khi bạn có 19 quân hợp với 1 quân mới bốc ra từ nọc thành 10 bộ (Chắn hoặc Cạ), trong đó cần ít nhất 6 Chắn (1 Chíu được tính 2 Chắn).
Ù đè: Khi 2 người chơi cùng chờ Ù 1 quân, người được ưu tiên Ù là người ngồi gần cửa bài được bốc lên nhất (theo chiều kim đồng hồ).
Cách chơi chắn phỏm sân đình
Chia bài: Mỗi người chơi được chia 19 quân, phần còn lại là Nọc.
Chọn nọc, bốc cái: Người chiến thắng ván trước đặt 5 lá thừa vào một phần bài bất kỳ để tạo thành Nọc. Sau đó, rút ngẫu nhiên 1 lá bài từ Nọc, lật ngửa vào một phần bài bất kỳ trong 4 phần còn lại – phần này được gọi là bài cái, lá bài lật ngửa được gọi là Cái. Hành động bốc cái nhằm xác định người nào sẽ được phần bài và ai sẽ đánh đầu tiên trong ván:
Dựa trên lá bài cái, xác định một số (ví dụ: chi là 1, nhị là 2, tam là 3,…). Bắt đầu từ người rút cái là số 1, tiếp tục theo chiều ngược kim đồng hồ đến số trên lá bài cái tương ứng với người chơi nào, người đó sẽ là người được cái và đánh trước trong ván.
Ăn và không ăn:
Khi Ăn bài để tạo thành Chắn hoặc Cạ, bạn phải hạ Chắn hoặc Cạ xuống chiếu, đặt lá bài của mình lên lá bài vừa ăn được.
Nếu không Ăn bài, bạn phải Bốc 1 quân bài từ Nọc và nhường cho người dưới nếu vẫn không ăn quân bài đó.
Ù:
Điều kiện Ù: 19 quân bài của bạn hợp với 1 quân bài dưới chiếu để tạo thành Chắn hoặc Cạ, không còn bài lẻ và phải có ít nhất 6 Chắn.
Hạ bài: Khi hạ bài, cần phải tách riêng Chắn – Cạ và phải Xướng Ù đúng cách.
Cước sắc và xướng ù trong chắn phỏm sân đình
Trong chắn phỏm sân đình, cước sắc và xướng ù là hai khái niệm quan trọng:
Cước sắc
Đây là một loại cước đặc biệt trong chắn phỏm sân đình. Khi một người chơi có 18 quân bài hợp với 1 quân bài dưới chiếu tạo thành Chắn hoặc Cạ, và còn lại một quân bài lẻ, người chơi đó có thể đặt cược cước sắc. Nếu người chơi đó ăn được quân bài lẻ còn thiếu và hoàn thành 19 quân bài hợp, thì sẽ được tính điểm cước sắc cao hơn so với Ù thông thường.
Xướng ù
Khi một người chơi có 19 quân bài hợp với 1 quân bài dưới chiếu tạo thành Chắn hoặc Cạ, và không còn bài lẻ, người chơi đó có quyền xướng ù. Xướng Ù là cách thông báo cho các người chơi khác biết rằng họ đã hoàn thành ván bài với điều kiện Ù, và sẽ nhận được điểm số cao hơn trong ván đó.
Kết luận
Chắn Phỏm sân đình không chỉ là một trò chơi truyền thống mang giá trị văn hóa lớn mà còn là nơi giao lưu, kết nối giữa mọi người. Trải qua thời gian, trò chơi này vẫn giữ được sức hút và thu hút đông đảo người tham gia. Chắn Phỏm sân đình không chỉ là nơi để thể hiện khả năng chiến thuật, kỹ năng mà còn là không gian thư giãn, xả stress sau những giờ làm việc căng thẳng.